Bogowie Germanów. Szkice o kształtowaniu się religii skandynawskiej

Jedno z najważniejszych dzieł przybliżających mitologię skandynawską.

"Bogów jest wielu, ale na czele różnych panteonów stoi z reguły trójka najważniejszych [...] numer 1 przedstawia się jako zwierzchnik pozostałych boskich postaci, wielki dowódca wojskowy i opiekun ładu społecznego. Numer 2 to zawsze heros-wojownik, pan krzepki, choć czasami intelektualnie ograniczony. Numer 3 [...] patronuje urodzajowi – wszelkiej pomyślności w sensie alimentacyjno-gospodarczym”.

Odyn, Thor, Tyr, Widar, Baldur – oto bogowie, którzy fascynują i rozpalają wyobraźnię. W Bogach Germanów mitologia ukazana jest poprzez trójpodział, dokonany przez wybitnego historyka religii – Georgesa Dumézila. Dziełem tym dokonał on ogromnego przełomu w badaniach nad tradycjami mitologiczno-epicko-historycznymi ludów kręgu indoeuropejskiego.

Niniejsza pozycja to lektura obowiązkowa dla każdego zainteresowanego tematyką wierzeń pogańskich Skandynawów. Stanowi także nieustającą inspirację dla czołowych skandynawistów z całego świata.

Książka została opatrzona obszernym wstępem uznanego mediewisty, profesora Jacka Banaszkiewicza.

Fragment książki

Pierwsze wydanie tej książki – która teraz, za sprawą przyjaźni doktora Paula- Louisa Couchouda, otwiera tę wybitną kolekcję – zredagowane zostało na samym początku liczącego się, a w każdym razie nadal trwającego okresu moich badań komparatystycznych. To właśnie wiosną 1938 roku, po piętnastu latach żmudnych poszukiwań, odnalazłem istotne analogie skłaniające do tego, by Indoeuropejczykom jeszcze przed ich rozproszeniem się przypisać złożoną teologię skupioną wokół struktury trzech funkcji: władzy zwierzchniej, siły i płodności. Przygotowywana jesienią 1938 roku, a wydana w roku 1939, książka (Mythes et dieux des Germains, essai d’interpretation comparative, wyd. E. Leroux, Paris 1939), została więc podporządkowana temu trójpodziałowi. Jednak aby pierwszy z długiej serii szkiców uczynić zrozumiałym, musiałem uznać za wystarczającą zarówno przemyślaną w kontekście nowego ujęcia dokumentację dotyczącą tradycji germańskiej, jak i dokumentację komparatystyczną, która ją tłumaczy. Ta data i ten pośpiech dostatecznie usprawiedliwiają, jak sądzę, nierówności wykładu, który równie szybko zdezaktualizował się, co wyjałowił.

Po dwudziestu latach wydaje się pożądane dokonanie pod zbliżonym tytułem, w sposób bardziej zwięzły i zwarty, prezentacji opartej na moich ostatnich pracach oraz pracach kolegów – mam tu na myśli przede wszystkim Jana de Vriesa z Lejdy i Wernera Betza z Bonn – którzy w tym samym kierunku i w tym samym duchu prowadzili badania, z których wyciągali niezwykle istotne wnioski. Od razu odsyłam wszystkich badaczy do nowego wydania Altgermanische Religionsgeschichte pierwszego ze wspomnianych autorów (Walter de Gruyter, Berlin: t. I, 1956; t. II, 1957) – które stanowi 12 część Grundriss der germanischen Philologie, stworzonego na początku wieku przez Hermanna Paula (wyd. Karl J. Trübner, Strassburg 1905) – oraz do wykładu drugiego z nich „Die altgermanische Religion”, który zajmuje kolumny 2467-2556 wielkiego zbioru Deutsche Philologie im Aufriss profesora Wolfganga Stammlera (wyd. Erich Schmidt, Berlin 1957).

Trzy pierwsze rozdziały książki stanowią rozwinięcie wykładów wygłoszonych w Oxfordzie w maju 1956 roku, na życzliwe zaproszenie profesora Gabriela Turville’a- Petre’a. Trzeci jednakże został znacznie przerobiony: proponuję w nim rozwiązanie „kwestii Baldra” dopracowane dopiero w 1957 roku. Czwarty rozdział pospiesznie dopełnia opis kształtu, jaki w krajach skandynawskich przybrała teologia trzech funkcji. Reszta – bardzo znaczna – wyobrażeń religijnych, zwłaszcza tak kłopotliwy bóg jak Heimdall oraz – poza Freją – całe grono bogiń, nie mogła znaleźć miejsca w tak skromnej publikacji. Nie starałem się tu ponownie bronić wartości przywoływanych źródeł, czego w dostatecznym, mam nadzieję, stopniu dokonałem – jeśli chodzi o dzieła Snorriego, w książce Loki (G. P. Maisonneuve, Paris 1948), której przerobione niemieckie wydanie ukaże się jeszcze w tym
roku (Wissenschaftliche Buchgesellschaft, Darmstadt), a jeśli chodzi o kronikę Saksona Gramatyka, w La saga de Hadingus (Bibliothèque de l’École des Hautes Études, Section des Sciences religieuses, t. LXVI, 1953).

G.D.
Paryż, październik 1958