Ryżowy podarunek

Uwielbiam sagi rodzinne. Co w nich takiego wyjątkowego i co znalazłam w tej książce? Można z perspektywy czasu zobaczyć jak życie się układa, jakie płata figle, które momenty są ostatecznie tymi ważnymi i zapamiętanymi, a które tylko pozornie za takie uważamy. Jakie nasze poczynania mają wpływ na przyszłe pokolenia. Ukazuje szczególnie mnie poruszającą przemijalność. W jednej chwili jestem człowiekiem młodym, w pełni sił i wydaje mi się, że mogę wszystko. W następnym okamgnieniu cieszy mnie widok wnuków chwalących się jakimiś nowinkami technologicznymi, za którymi dawno przestałam gonić.

Powieść "Ryżowy podarunek" ukazuje te wszystkie etapy. Wszystkie potknięcia prowadzące do rozłamów i scalające uściski dłoni. Obnaża rodzinę jako danie wymagające specjalnej uwagi kucharza, które drugi raz przyrządzane nigdy nie wyjdzie takie samo. Opowieści i legendy przekazywane z pokolenia na pokolenie, szacunek jakim darzeni są starsi i mądrość, którą chcą przekazać. Błahość, z jaką traktują ich ci młodzi, dopiero wyruszający na podbój świata. Przewrotność, kiedy śledzimy młodych, szalonych, zakochanych, stających się mądrymi starszymi. Szczypta magii, opatrzności nad nimi czuwającej. I ostatecznie cudowni ludzie. Portugalczycy i Brazylijczycy o wielkich sercach i gorących temperamentach, potrafiący tak samo namiętnie kochać jak i nienawidzić.

Przepiękna powieść charakteryzuje się nie tylko przepiękną treścią, ale i sposobem, w jaki została spisana. A styl Francisco Azevedo w moim prywatnym odczuciu już przeszedł do legendy. Liryka zapisana z niemal poetyckim wydźwiękiem pieści zmysły czytelnika. Liczne metafory, porównania i symbolika (mająca szczególną moc) umiejscawiają tę książkę na bardzo wysokim poziomie. Nie jest trudna w odbiorze, ale nie jest też łatwa. A to ze względu na to, że wymaga skupienia i wyciszenia, żeby móc się w pełni oddać jej płynności. Odnaleźć wszystkie symbole zawarte w ryżu, przelatującym ptaku czy spojrzeniu nieznajomego.

W pewnym stopniu to powieść alegoryczna. Historie opowiadane przez ciotkę Palmę na zdrowy rozsądek chciałoby się włożyć między bajki. W każdej bajce jest jednak ziarno prawdy i kiedy za pomocą Antonio odnajdywałam te nierealne elementy w normalnej codzienności, miałam poczucie, jakbym odnalazła skarb. Warto się więc porządnie skupić, żeby poczuć to wszystko w pełni.

Już wiem, że to jedna z najlepszych książek, jakie przeczytam w tym roku. Dla bezpieczeństwa dodaję "jedna z". Jest dziełem kompletnym, dokładnie tym, czego mogłabym od książki wymagać. Zdecydowanie mądra, choć w wielu miejscach zabawna, wywołująca oburzenie, smutek i masę innych emocji. Po brzegi wypełniona tęsknotą i nostalgią. I być może właśnie dlatego zapadająca głęboko w pamięć. Odkładam ją na półkę książek, do których z rozkoszą wrócę, a was serdecznie do niej zachęcam.

Dzień ślubu jest szczególny. Ceremonia zaślubin to najważniejsza z wszystkich chwil życia. Zebrana wokół pary młodej rodzina z uśmiechem składa najserdeczniejsze życzenia, wręcza upominki. Każdy moment tego dnia jest godny zapamiętania. Dlatego na tę okoliczność zamawiamy fotografa i kamerzystę. Jednak nie zawsze była taka możliwość.

Antonio miał do dyspozycji tylko swoją pamięć, która po latach zawodzi. Teraz opisuje wszystko to, co w niej zachował. Swoją opowieść rozpoczyna od momentu zaślubin swoich rodziców. W prezencie na tę okoliczność otrzymali od Palmy - siostry pana młodego ryż, dokładnie dwanaście kilo małych ziarenek. Ten dziwny, nieprawdaż?, podarunek okazał się czymś niezwykle ważnym dla rodziny. Był on niejako gwarancją szczęścia, posiadał nadzwyczajną moc. Teraz ryż przechodzi z pokolenia na pokolenie sprowadzając na innych dobrobyt.

Pan młody nie jest zadowolony z prezentu. Wszczyna kłótnię ze swoją małżonką, która uważa, że ryż zapewni im miłość. Mężczyzna podczas awantury wyrzuca przez okno krzesło. Kiedy dochodzą do porozumienia, ryż zostaje w ich rękach i dzięki niemu na świat przychodzi Antonio i jego rodzeństwo.

Książkę czytałam bardzo długo. Przez jej początek ciężko było przebrnąć, niejednokrotnie myślałam o tym, aby się poddać, odrzucić ją w kąt. Jednak coś skłoniło mnie do tego, aby ją dokończyć. Tak się też stało dopiero dzisiaj. Większość, znaczna większość recenzji, jakie się tutaj pojawiają, są pozytywne, optymistyczne. Są też takie mniej przesiąknięte energią i postanowieniem, że muszę zaznaczyć, iż koniecznie! Koniecznie! należy po nie sięgnąć. "Ryżowy podarunek" umieszczę... pośrodku. Uczucia odnośnie tej lektury mam mieszane. Wciąż nie potrafię jednoznacznie określić, czy jestem na tak czy na nie. Publikacja, jaką otrzymałam od Wydawnictwa Kobiecego, na pewno intryguje i to w potężnym stopniu. Zastanawia oraz wzbudza chwilami spore emocje. Została napisana w ... dziwny sposób. Pisarz często przeskakuje w myśli w myśl nie rozwijając ich dostatecznie. To może budzić złość i problemy w odbiorze treści. Książka jest pełna filozofii, co nie zawsze musi zostać dobrze odebrane. Nie żałuję jednak, że doczytałam powieść do końca. Lubię czasem się pomęczyć z książką... z tą trochę się męczyłam. Nie jest to lektura na jeden wieczór. Trzeba poświęcić jej trochę czasu, spróbować zrozumieć, podarować szansę, poczekać, aż się rozwinie.

"...przepis na rodzinę to nie jest coś, co można skopiować, tylko coś, co trzeba wymyślić. Ludzie uczą się z dnia na dzień.(...) Rodzina nawet jeśli nie wygląda apetycznie, nawet jeśli nie smakuje najlepiej, jest potrawą, której musicie spróbować i którą naprawdę powinniście zjeść."

Ta recenzja powinna być zbiorem cytatów, ponieważ nawet znając je wszystkie, wciąż bylibyście głodni tej książki. "Ryżowy podarunek" swoim nieoczywistym tytułem wzbudził moją ciekawość. W końcu - jak stworzyć historię opartą na ryżu?

Otóż ryż... ryż jest, mogę śmiało powiedzieć, nie tylko jednym z filarów przeszłości, teraźniejszości i przyszłości rodziny, ale samym jej fundamentem.

Symbol

Ryż to symbol. Dla każdego z nas przybiera inną postać, ale każdy w swoim ryżu odnajduje szczęście, spokój... nieopisaną wiarę.

To on łączy dusze, spaja rodzinę, wprowadza ostateczny spokój. Ryż jest ponadczasowym elementem, którego trzeba używać ostrożnie. W odpowiednich momentach. Jest szczęściem, a wszyscy dobrze wiemy, że z tak wielkim przywilejem trzeba obchodzić się ostrożnie. Szanować, jeśli nie hołubić. A co najważniejsze? Wierzyć.

Bez wiary, nawet najbardziej magiczny ryż, nie ma mocy sprawczej.

"Ten ryż to twoje szczęście, twoje i Isabel. Nie powinieneś się nim przechwalać. Szczęście, moje dziecko, budzi nawet większą zazdrość nić bogactwo."

Obiad

Świadomość tych kilku faktów stanowi podstawę dla książki. Wokół legendy o ryżu główny bohater - Antonio - buduje historię swojej rodziny. Opowiada nam dzieje kilku pokoleń - nie zawsze beztroskie i spójne. Traktuje czytelnika w niebywały sposób. Jest nie tylko pierwszorzędnym gawędziarzem. Stojąc w kuchni, gra na scenie. Odgrywa przed nami rolę swojego życia. Dosłownie i w przenośni.

Sadza nas przy stole. Podaje sztućce, talerze, szklankę wody lub filiżankę herbaty. Dla wymagających kawę. Wraca do kuchni skąd dochodzi smakowity, ale obcy nam zapach. Obcy, ponieważ jest to woń potrawy całkowicie nam nieznanej. Zapach obcej rodziny niosący w sobie przeszłość, teraźniejszość i przyszłość. Możemy wyczuć ryż, mięso, rozmaite przystawki.

Antonio raczy nas kolejnymi daniami. Nie szczędzi smakowitych dokładek, choć gdzieniegdzie wplata się nutka goryczy. Czasami nasze usta wykrzywia grymas. Wtedy gospodarz kiwa ze zrozumieniem głową i dopowiada kolejną część historii. Łączy ją z konkretnym smakiem i członkiem rodziny. Sprawia, że pojedyncze życie, malutki, pozornie nieważny element, miesza się z całą gamą innych. Tych, których jeszcze nie znamy i tych, które już poznaliśmy. Tworzy dziwną, osobliwą, ale barwną i pyszną całość.

Tort

Historia tej rodziny to najpyszniejszy z tortów. Kilkupiętrowy, kolorowy, smakowo roziskrzony jak tysiące malutkich światełek. Jedyny w swoim rodzaju. Tworzą go najróżniejsze postacie...

Antonio - obecny senior klanu, lecz w sercu pozostający synem swego ojca.

Jose Custodio - ojciec Antonia, mąż Marii Romany i brat Palmy.

Palma - szalona, ekscentryczna zbieraczka ryżu. To z jej ust, jako pierwsze, padły słowa:

"(...) ryż - który wyrósł z ziemi, spadł z nieba i został zebrany z kamienia(...). Oto moje błogosławieństwo."

Maria Romana - spokojna matka i żona, współtwórczyni szalonych planów Plamy.

...i wiele pokoleń, wielu ludzi, wiele charakterów. To szwedzki stół charakterów.

Zebrane razem tworzą historię nieomal zbyt skomplikowaną i wielowątkową, by przelać ją na papier. Magiczną, ale również, w jakiś nieznany mi sposób, prozaiczną. Azevedo wydał książkę, która pobudza umysł i zmysły. Jest liryczna i delikatna, lecz nie traci nic ze stabilności.

To prawdziwe rodzinne dzieje opisujące meandry wspólnego życia oraz istotę szczęścia.